Fruktoz ilişkili Bağırsak Sorunları: 2010

Yazıların içeriği, okuyucuyu bilgilendirmeye yönelik olarak ,çeviriler yardımıyla hazırlanmıştır. Burada yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Diyete başlamadan önce bir uzmana danışmanız tavsiye edilir.

Fruktoz Malabsorpsiyon Tanımı :

Fruktoz malabsorpsiyonu (FM) çoğumuzun daha önce duymamış olabileceği bağırsak emilimi ile ilgili bir sorundur. Kısaca meyve şekeri olarak bilinen ve çoğu meyvada bulunan fruktozun, bağırsaklarımızda sindirilmesi sorun yaratabilmektedir. Genel olarak tek seferde 0-25 mg fruktozu tolere edemeyen kişilerde bir bağırsak sorunu olan Fruktoz malabsorpsiyonu (FM) oluşur. Şişkinlik, aşırı gaz ve ishal gibi gastrolojik (mide ve bağırsaklarla ilgili) rahatsızlıklar fruktoz, sorbitol, fruktan, ya da diğer FODMAP (Fermentable Oligo-, Di- and Mono-saccharides And Polyols) gıdaların kişilerde farklı sınır değerleri aşıldığında ortaya çıkar.

Önceleri, beslenmeye bağlı fruktoz intoleransı [‘dietary fructose intolerance’ (DFI), ] olarak adlandırılan FM , Kalıtsal Fruktoz Intoleransı [hereditary fructose intolerance (HFI) ] ile karıştırılmamalıdır. FM bir besin alerjisi değildir dolayısıyla Ige antikorları yada histamine salınımı olmaz, bu sebeple kurdeşen, kaşıntılar gibi alerjik etkiler görülmez.(Bu sebeple Imupro, Yorktest, CNS gıda intolerans testlerinden alınan negatif sonuçlar yanıltıcı olabilir). Belirtileri ve etkileri laktoz intoleransı ile benzerlik gösterir. Fruktoz malabsorpsiyonu, özellikle erişkin dönemde kişinin vücudunda fruktoz reseptörlerinin yavaş yavaş azalarak yıldan yıla bu hastalığa yakalanma riskiyle gelişir. Sebebi kesin olmamakla beraber uzun süreli antibiyotik kullanımı, ameliyatlar yada bunalımlar sonucu ortaya çıkmaktadır ve belirli gıdalara yapılan sıkı bir diyet haricinde şu an için bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır.

Belirtileri:

Fruktoz malabsorpsiyonu genel belirtileri mide şişkinliği, aşırı gaz ve yellenme, mide ağrısı, karın krampları, guruldamalar, lıkırtılar, gevşek barsak hareketlerini takibeden ishal (nadiren peklik) veya sık tuvalet ziyaretleridir. Bunlar genellikle irritabl barsak sendromunu (IBS) andıran yaygın belirtilerdir ve yüzde otuz civarında IBS tanısı konan hasta, gerçekte FM hastasıdır. Bunun yanında tatlı yiyeceklerden hoşlanmama, depresyon, kaygı, yorgunluk, kızgınlık, aşırı kilo kaybı, şeker özlemi, başağrısı, unutkanlık ve sürekli ishal sonucu mineral eksikliği, anemi gibi başka etkilerde ortaya çıkabilir.

Sebepleri:

Yaşamın herhangi bir zamanında ortaya çıkabilecek bu hastalığa şunlar sebep olabilir:

Kalıtımsal veya sonradan kazanılmış, fruktozun yağ içinde taşıma proteini GLUT-5 anormalliği

Özellikle çocuklarda fazla miktarlarda meyve suyu yada fruktozdan zengin mısır şurubu zengini gıdalar tüketilmesi

İnce Bağırsakta Aşırı Bakteri Çoğalması- Small Intestinal Bacterial Overgrowth ( SIBO)

Radyasyon veya kemoterapi sebebiyle ince bağırsak mukoza bozukluğu

Çölyak hastalığı yada glüten intoleransı

Hızlı gastrik boşalma olarak da isimlendirilen dumping sendromu

Uzun süreli antibiyotik yada ağrı kesici ilaç tedavisi

FM de Suçlu Şeker Türleri :

Fruktoz

Kimyasal olarak basit şeker diye bilinen Fruktoz doğal halde balda, meyvelerde ve birçok sebzede bulunur. Sakkaroz olarak kullanılan toz şekerde, şurup ve mısır şerbeti (HFCS-High Fructose Corn Syrup) şeklinde pasta, kek, kurabiye endüstrisinde kullanılan tatlandırıcılarda yada diyet şeker olarak anılan yapay tatlandırıcılarda bulunmaktadır. Endüstriyel ambalajlı ürünlerde mısır şurubu katkısı, fruktoz-glikoz şurubu, bal, invert şeker, akçaağaç şurubu, krep şurubu, meyve şekeri vb. isimlerle anılabilir.

Fruktoz Glukoz oranı nedir ( F / G)

İnce bağırsakta 1 mol glukoz 1 mol fruktoz ile tam emilim yapılabilir ancak glikoz oranı azaldıkça emilim bozulur. Toz şekerde ( 50 gr fruktoz ve 50 gr. Glukoz bulunduğundan F / G = 1 ile aşırı olmayan şeker tüketiminde bir sorun olmazken örneğin hemen tüm FM hastalarına dokunan Armutda ortalama 6.23 gr fruktoz ve 2.76 gr glikoz bulunmaktadır . F / G oranı 1 den büyük olduğundan genel olarak şişkinlik, gaza sebep olmaktadır.

Ref: http://www.healthhype.com/foods-high-in-fructose-sorbitol-fructans-and-fodmaps.html

Fruktozdan zengin mısır şurubu - High Fructose Corn Syrup (HFCS)

Mısır nişastasının işlenmesiyle elde edilen mısır şurubu, ucuzluğu sebebiyle başta alkolsüz içecekler (meyve suları, asitli içecekler, sodalar vb.) olmak üzere bütün hazır gıdalarda (kek, bisküvi, çikolata, şekerleme, tüm jöle ve benzeri ürünler, hazır ekmekler vb.) yaygın olarak kullanılmaktadır ancak F/G oranındaki dengesizlik sebebiyle FM hastalarında şikayetlere sebep olmaktadır.

Sorbitol

Glucitol olarak da bilinen Sorbitol glikoz bazlı bir şeker türevidir (C6H14O6). Şekersiz sakızların tümünde ve şekersiz diyet içeceklerde , unlu mamullerde kıvam arttırıcı olarak ( E420) kullanılır. Laksatif etkisiyle bilinen sorbitol, sert çekirdekli erik, kayısı, kiraz gibi meyvelerle kurutulmuş üzüm,incir gibi meyvelerde bulunur ve fruktoz emilimini yavaşlattığı için FM hastalarına dokunur.

Fruktan

Fruktanlar glikoz molekülü içeren fruktoz polimerleridir. Kendiliklerinden bağırsaklarda emilemediklerinden fruktozlara yapışarak emilim gerçekleşir. Buğday, soğan, enginar, hindiba gibi gıdalarda bulunan ve hazır gıdalarda inulin yada oligofruktoz olarak belirtilen fruktan da, fruktoz ile benzer rahatsızlıklar yapar.

Mayalanabilir şeker türevleri - FODMAPs

Ingilizce Fermentable Oligo-, Di- and Mono-saccharides And Polyols olarak anılan ve genel olarak gaza sebep olan karbonhidrat türevileri, bağırsakta suyu emerek ve fermantasyonla çoğalırlar. Gaz, ince bağırsakta sindirilmemiş karbonhidratları, kalın bağırsaktaki bakteriler fermente etmeye başladıklarında oluşmaktadır. Ne yazık ki meyve, sebze, taneli hububat ve baklagiller (fasulye ve bezelyeler) gibi sağlıklı besinler çoğu zaman en fazla rahatsızlık veren besinlerdir. Nedeni, bu besinlerin çok fazla lif içermesidir ve FM hastalarında ciddi rahatsızlığa sebep olurlar. Türleri :

• Baklagiller, lahana, brüksel lahanası, brokoli, kuşkonmaz ve hububatlar (raffinoz, galaktoz, fruktan içerenler)

• Süt ürünleri (laktoz içerenler)

• Bira, malt içecekler (maltoz içerenler)

• Meyveler, sebzeler (fruktoz içerenler)

• Sert çekirdekli meyveler, çilek ahududu türevleri (sorbitol, xylitol içerenler)

• Yapay tatlandırılmış ürünler (polyol: sorbitol, mannitol, xylitol, isomalt, maltitol, arabitol, erythritol, glycol, glycerol, lactitol, ribitol)

Fruktmal Hastası mıyım ?

Bugün için bu hastalığın resmi tanısı sadece fruktoz yüklemeli hidrojen nefes testi ile konulabilmektedir. Ancak sınırlı sayıda laboratuvarda yapılan bu test, yaklaşık 1000 TL civarında olup özel sağlık sigortaları tarafından kabul edilmeme riski taşımaktadır. Sonuçta ilaç tedavisi olmadığı için hastalık şüphesi olan kişiler sağlık durumlarını göz önünde bulundurarak, basit bir diyet deneyerek FM olup olup olmadıklarını anlayabilir. Bir armut ve arkasından da 5 adet kuru erik yiyin. Eğer gaz ve ardından da karın ağrısı, ishal gibi belirtiler yoksa muhtemelen FM hastası değilsiniz.

Düşük Doz Fruktoz Diyeti

Üç gün sürecek fruktoz ve sorbitolden fakir katı bir diyet FM hastalarının semptom iyileşmelerinde bariz bir rahatlık sağlar. Basit olarak şu yöntem denenebilir:

1. 3 gün (72 saat) boyunca içinde fruktoz, sorbitol, katkı şeker olabilecek meyve, sebze, bal, şekerleme, hazır gıdalar tüketmeyin.

2. Şikayetlerinizde ciddi bir azalma varsa büyük bir olasılıkla FM hastasısınız. Diyete 6 hafta daha devam ederek fruktoz emilim eşiğinizi yükseltmeye çalışın ki yavaş yavaş fruktoz içeren yiyeceklere geri dönebilesiniz.

3. İlk 3 gün sonucunda şikayetler çok az düzelmişse diyeti biraz daha ağırlaştırarak buğday unu-ekmeği, enginar, kuşkonmaz, taze soğan, hindiba gibi fruktanları da yemeyin.

4. Henüz tamamen bir iyileşme yoksa bu sefer ek bir 3 günlük sürede de tüm süt ürünlerini (yoğurt, peynir, kefir dahil), fasulye, bezelye gibi baklagilleri, karnabahar, lahana gibi gaz yapacak sebzeleri yemeyin.

5. Semptomlarda bir iyileşme yoksa uzman gastro entrologla görüşerek hidrojen nefes testi yaptırın. (sonuç bazı kişilerde negatif çıkabilir, bunlarda metan nefes testine bakmak gerekebilir) Ayrıca 6-8 hafta diyet sonucunda belirli bir düzelme görülmediyse doktorunuzdan laktoz intoleransı, çölyak-gluten intoleransı, İnce Bağırsakta Aşırı Bakteri Çoğalması (SIBO) ve Kalıtsal Fruktoz Intoleransı (HFI), iltahaplı bağırsak hastalığı (crohn hastalığı) testlerini talep edebilirsiniz.

Size en çok dokunan yiyecekleri belirlemeye ve bunlardan kaçınmaya özen gösterin. Birçok insan için rahatsız edici besinler arasında fasulye, bezelye, mercimek, lahana, turp, soğan, brokoli, brüksel lahanası, karnabahar, lahana turşusu, kayısı, muz, erik ve erik suyu, üzüm, tam tahıllı buğday ekmeği, kepekli tahıllar veya kekler, gevrek simitler, acılı yemekler, bira, aromalı soda, kola gibi diğer karbonatlı içecekler, süt, krema, dondurma ve sütlü tatlılar bulunmaktadır. Ancak FM hastaları yukarıdaki sayılanlar konusunda çok daha fazla rahatsızlık hissedebilmektedir.

Düşük Fruktoz diyeti bağırsak florasının düzelebilmesi için minimum 6-8 hafta devam etmeli ve bundan sonra vücudun tolerans seviyesine göre, yenemeyen besinler tekrar denenmeye başlanmalıdır. Bu da şu şekilde yapılır : Her gün sadece bir yasaklı gıdayı deneyin ve bu gıdayı en az 4 gün daha yemeyin, vücut tolere etmeye başladıysa ve şikayetiniz kalmadıysa yasaklı listesinden çıkarabilirsiniz. Örneğin 7.haftada muzu denediniz, takibeden 4 gün içinde muzu tekrar denemeden ve başka bir sorunlu gıdayı denemeden diyete devam etmeli 5.gün mesela portakalı eklemeyi denemelisiniz. Biraz sabır gerektiren bu yaklaşım, mutlaka yazılı kayıt altında tutularak yapılmalıdır. Kimi hastalarda bir ömür boyu devam edilmesi gereken bu diyette genel kural bir seferde şikayetlerinizi arttıracak birçok gıdayı bir arada tüketmemektir.
Meyvelerden, pizza börek gibi glütenli gıdalardan, baklava aşure gibi harika tatlılardan belirli bir süre vazgeçmek başlangıçta sıkıntı gibi görünse de,unutmayın, sağlığınızı korumak sadece sizin kontrolünüzde ve alternatif bir çok yiyecek mevcuttur, zira FODMAP tanımındaki yiyecekler yaşamsal gıdalar değildir.

Düşük Fruktoz Diyetinde Yenilebilecekler

Size yol gösterebilecek yiyecekler FM diyet olarak yayınlanacaktır.

orjinali : http://www.healthhype.com/nutrition-guide-for-fructose-malabsorption.html

Diyetinizi Değiştirmeden Önce

• Eğer medikal bir sorununuz varsa (şeker hastalığı gibi), hamileyseniz ya da ilaç tedavisi alıyorsanız, diyetinizde radikal bir değişikliğe doktor, beslenme uzmanı / diyetisyen gibi bir sağlık personeliyle birlikte karar verilmesi gerekir.

• Öğünlerinizi önerilere mümkün olan en uygun şekilde planlayın. Dokunmayacak besinlerinizi kullanarak hazırlayacağınız tarifleri uygulayın ve ne yiyeceğiniz konusunda zorluk çekmeyeceğiniz şekilde alış veriş yapın.

• Yiyebileceğiniz besinlerin neler olduğunu kaydedin. Sadece birkaç besinle sorun olması halinde, yemekte özgür olacağınız birçok besin olacaktır. Neyi yiyemeyeceğinize odaklanmaktansa, yiyebileceğiniz tüm iyi besinlere odaklanmak daha olumlu bir sonuç sağlayacaktır.

• Bir besini diyetinizden çıkardığınızda, bu besinin bulunduğu gruptan reaksiyon göstermeyen bir başka besini yerine koymaya çalışın.

• Hangi ürünlerin reaktif besin içerdiğine dikkat edin. Birçok tüketime hazır yemekler ve soslar sizin ürünle bağdaştıramayacağınız çok çeşitli içeriklere sahiptirler, bu nedenle alışverişte besin etiketlerini incelemek ve hazır gıdalardan kaçınmak önemlidir.

Aklınızda Bulunsun

Fruktmal hastalarının genelinde aynı zamanda laktoz intoleransı şikayetleri de vardır.Probiyotik ve prebiyotik süt yoğurt gibi ürünlerden kaçının.

Çölyak diyetleri, meyve kısımları hariç size uygun olabilir, çeşit açısından bu tariflerden yararlanın

Dextroz, fruktoz emiliminde yardımcı olabilmektedir, dolayısıyla diyetinizi bozan bir yiyecek tükettiğinizde aynı oranda dextroz almaya çalışırsanız, şikayetlerinizi hafifletebilirsiniz.

Sorbitol, Mannitol, Xylitol gibi sakızlarda ya da şekersiz ürünlerde kullanılan tatlandırıcılar fruktoz emilimini engeller dolayısıyla kullanılmamalıdır. (Elma ve armut gibi meyveler en fazla sorbitol içeren meyveler olduğundan bunlara da dikkat etmek gerekir)

Tek başına fruktoz içeren bir gıda tüketmek yerine bağırsakta emilimi geciktirebilecek başka gıdalarla birlikte yiyin.

Düşük Fruktoz Yemek Tarifleri (ingilizce)

http://www.uihealthcare.com/topics/medicaldepartments/foodandnutrition/dfi/recipes.html

Referanslar:

http://www.healthhype.com/fructose-malabsorption-cause-symptoms-and-diagnosis.html

http://www.healthhype.com/low-fructose-diet-in-fructose-malabsorption.html

http://www.healthhype.com/nutrition-guide-for-fructose-malabsorption.html

http://sites.google.com/site/fructmal/whatis

http://avthompson.wordpress.com/what-is-fructose-malabsorption-disorder/

Fruktoz ilişkili Bağırsak Sorunları

25 Ağustos 2010 Çarşamba

Fruktoz Malabsorpsiyonu

10 Ağustos 2010 Salı